Toán học giúp làm nên một nền học vấn Đại Việt vô cùng đặc biệt, khác hẳn với những nền học vấn khác. Trạng Nguyên Mạc Hiển Tích với Số Âm trong trò chơi Ô Ăn Quan, Toán học Âm Dương, Trạng Nguyên Mạc Đĩnh Chi với Phép chia tạo nên Thế gian hài hòa, rồi đến Thiên tài toán học Trạng Nguyên Lương Thế Vinh với Khải Minh Toán học và Đại thành Toán pháp. Qua những phép tính với số 0, Trạng nguyên Lương Thế Vinh khẳng định thế gian có những vật toàn mãn thực sự…

Nhiều Trạng Nguyên đã phát triển và bổ sung những tư tưởng toán học này tạo nên một trường phát toán học Đại Việt độc đáo, thâm sâu và riêng biệt. Tiếc thay, do chiến tranh liên miên, ý thức lưu trữ kém, và vô số lý do khác, nền toán học ấy đã mất dấu… Tuy vậy, những ánh xạ huy hoàng của nó vẫn còn hiển hiện trong nền toán học Việt Nam hiện đại.

Các tiến sĩ toán học Việt Nam hiện đại đầu tiên là GS Lê Văn Thiêm và GS Phạm Tĩnh Quát. Hai người này đều bảo vệ luận án tiến sĩ quốc gia ở bên Pháp năm 1948. Năm 1949 GS Lê Văn Thiêm đã từ bỏ chức vụ giáo sư ở Đại học Zurich danh tiếng (Thụy Sĩ) để về nước tham gia kháng chiến. Năm 1951 ông được chính phủ kháng chiến giao nhiệm vụ thành lập Trường Khoa học cơ bản tại chiến khu Việt Bắc. Đó là trưòng đại học Việt Nam đầu tiên giảng dạy về toán. Năm 1954, sau khi hòa bình lập lại, chính phủ đã thành lập các trường đại như Đại học Tổng hợp và Đại học Sư phạm. Các trường này đều có đào tạo sinh viên toán. Từ năm 1957 nhà nước cử một số cán bộ trẻ sang thực tập và làm tiến sĩ ở Liên Xô như các GS Hoàng Tụy, GS Phan Đình Diệu, GS Phạm Hữu Sách, GS Nguyễn Cảnh Toàn, GS Nguyễn Đình Trí... Khi trở về nước những người này đã có công rất lớn trong sự nghiệp phát triển toán học ở Việt Nam. Đây là thế hệ các nhà toán học hiện đại đầu tiên của Việt Nam.

GS, TSKH Ngô Việt Trung, Viện trưởng Việt toán, (người đã đăng 79 công trình khoa học trên các tạp chí có uy tín trên thế giới, đã được 205 tác giả khác trích dẫn 448 lần, công trình được trích dẫn nhiều nhất 37 lần... Năm 2000, ông đã được bầu làm Viện sĩ Viện Hàn lâm Khoa học Thế giới thứ ba và được quốc tế đánh giá là “một trong những nhà đại số hàng đầu thế giới”) sẽ cho chúng ta biết những “dấu ấn thế giới’ của toán học Việt Nam hiện đại.

Phóng viên (PV):Thời chiến tranh, đất nước còn vô vàn những công việc khó khăn, nhưng toán học vẫn được quan tâm đến, điều đó khẳng định rằng…

Giáo sư Nguyễn Văn Trung (Gs NVT): Điều này khẳng định tầm nhìn của chính phủ lúc bấy giờ. Không chỉ riêng ngành toán mà hầu hết các nhà khoa học đầu đàn của Việt Nam sau này đều trưởng thành từ các khoá học đầu tiên sau hoà bình lập lại.

Một ông giáo sư Toán người Hàn Quốc có kể lại cho tôi: trước năm 1945, toán học gần như không có ở Triều Tiên và phải đến khoảng năm 1954 họ mới có người bảo vệ luận án tiến sĩ toán học đầu tiên ở Mỹ. Như vậy là toán học Việt Nam đã phát triển trước Hàn Quốc.

Thế hệ thứ hai của toán học Việt Nam là những người đi ra từ hệ thống các trường chuyên được thành lập cuối những năm 60. Hồi ấy, nhà nước quy định học sinh các trường chuyên của các trường đại học được 21 đồng và học sinh các chuyên của các tỉnh được 9,5 đồng trong lúc lương cán bộ trung bình khoảng 40 đồng. Quan trọng hơn, các học sinh chuyên được cấp tem phiếu lương thực và thực phẩm, có thể an tâm học hành không phải lo chuyện đời sống. Những ai đã trải qua thời kỳ này sẽ hiểu tem phiếu quan trọng như thế nào. Phần lớn học sinh các trường chuyên sau đó đều được cử đi du học ở Liên Xô và các nước Đông Âu. Như vậy, ngay trong thời kỳ khó khăn nhất, NN cũng đã ưu tiên đào tạo nhân tài. Hầu hết những học sinh ưu tú nhất đều được cử đi học ngành toán. Những người này là lực lượng nòng cốt giảng dạy và nghiên cứu toán học bây giờ.

Những năm 70 và đầu những năm 80 là thời kỳ hết sức khó khăn. Tài liệu mới hầu như không có nên mọi người đều phải “tự lực cánh sinh” nghiên cứu tài liệu cũ đem về từ những năm du học. Khi trở về nước, tôi có một thùng tài liệu làm vốn. Cán bộ Viện Toán hàng tháng được chia một cái bút chì và vài gam giấy đen. Loại giấy này tái chế, một mặt sần sùi lẫn những sợi rác không thể viết được. Chúng tôi phải góp nhặt từng trang giấy trắng và giấy than để đánh máy các công trình. Mặc dù vậy, toán học Việt Nam đã có những công trình đăng trên các tạp chí khoa học hàng đầu của các nước Đông Âu. Điển hình là công trình nổi tiếng nhất của GS Hoàng Tụy được công bố trong thời kỳ này ở Liên Xô. Công trình này đã làm nảy sinh ra một ngành toán học mới là Tối ưu toàn cục.

PV: Thời điểm nào toán học Việt Nam bắt đầu ‘dương danh” với thế giới?

Gs NVT: Từ giữa những năm bốn mươi GS Lê Văn Thiêm đã công bố một số công trình về lý thuyết Nevanlina mà ngày nay vẫn còn được trích dẫn. Tuy nhiên, những năm 80 trở về trước có rất ít các bài báo quốc tế của các nhà toán học Việt Nam và các bài báo này chủ yếu đăng trên các tạp chí Đông Âu. Từ giữa những năm 80 đến năm 2000 là thời kỳ bùng nổ của toán học Việt Nam với hàng trăm bài báo đăng trên các tạp chí uy tín của thế giới.

PV: Phải chăng có một sự ưu ái nào đó dành cho các công trình toán học Việt Nam của các tạp chí toán học Liên Xô và Đông Âu? Chất lượng của các tạp chí đó như thế nào?

Gs NVT: Chất lượng các tạp chí chúng ta đăng bài cũng khác nhau. Tuy nhiên muốn có đỉnh cao thi chân đế phải rộng. Có thể chia các loại tạp chí ra làm 5 loại: đỉnh cao, hàng đầu, khá, trung bình và kém. Số lượng các tạp chí đỉnh cao chỉ có 3-4 tạp chí, các tạp chí hàng đầu khoảng 10-15 tạp chí, các tạp chí khá có hàng chục. Chưa có công trình toán nào làm ở Việt Nam được đăng ở các tạp chí đỉnh cao, nhưng chúng ta có rất nhiều bài báo công bố trên các tạp chí hàng đầu. Trong top 20 thì mỗi năm Viện Toán có khoảng 1-2 bài, riêng năm nay các cán bộ Viện Toán công bố 70 bài báo quốc tế, trong đó có 28 bài nằm trong danh sách các tạp chí toán học có uy tín nhất của Viện thông tin Thompson ISI (Mỹ).

Tỷ lệ của ngành toán trong số bài báo công bố quốc tế của Việt Nam là rất cao. Nhiều nghiên cứu đánh giá trình độ khoa học của một đất nước qua số luợng bài báo quốc tế của nước đó. Thế giới biết đến toán học Việt Nam chủ yếu là qua các kết quả công bố trên các tạp chí quốc tế. Nhiều kết quả toán học Việt Nam đã trở thành kinh điển, được nêu lên trong các sách giáo trình toán học.

PV: Những dấu ấn “rõ nét’ nào ấn tượng nhất trong các cuộc vượt biển của toán học Việt Nam?

Gs NVT: Có thể kể đến các kết quả nghiên cứu của GS Hoàng Tụy, GS Lê Tuấn Hoa, GS Đinh Văn Huỳnh, GS Đinh Thế Lục. Có người được nêu tên trong hàng chục cuốn sách. Hội toán học Mỹ có lập cơ sở dữ liệu về tất cả các tạp chí toán học có uy tín trên thế giới. Từ năm 2000 họ thống kê số lần và số tác giả khác trích dẫn một người nào đó. GS Hoàng Tuỵ được 209 tác giả trích dẫn 283 lần hay GS Lê Tuấn Hoa được 85 tác giả trích dẫn 112 lần. Số người được trích dẫn hơn 50 lần cũng rất nhiều. Nên nhớ rằng đây chỉ là con số thống kê trích dẫn từ năm 2000 đến nay. Tôi ước lượng mỗi nhà toán học quốc tế trung bình được trích dẫn khoảng 30 lần trong thời gian này. Qua đây có thể thấy được phần nào uy tín của toán học Việt Nam vì trong toán học người ta chỉ trích dẫn các kết quả thực sự nổi bật liên quan đến bài báo của mình.

So với điều kiện kiện kinh tế và lịch sử phát triển thì ngành toán có những bước phát triển đáng khâm phục. Từ chỗ chủ yếu phải gửi sinh viên và cán bộ trẻ ra nước ngoài học tập, ngày nay chúng ta đã có được một đội ngũ cán bộ nghiên cứu toán học trình độ cao, đủ sức cập nhật những tri thức toán học mới nhất, công bố hàng trăm công trình khoa học trên các tạp chí toán học thế giới, hợp tác một cách bình đẳng với đồng nghiệp quốc tế. Năm 1995 Viện Toán học đã được công nhận là một trong 10 viện xuất sắc (Institute of Excellence) của Viện hàn lâm khoa học thế giới thứ ba. Một số nhà toán học Việt Nam được bầu làm Viện sĩ Viện Hàn lâm thế giới thứ ba.

Trong mười năm (1995-2004), số bài báo do các nhà khoa học ở nước ta công bố trên thế giới chỉ có 800 bài, phần lớn từ Viện Toán học (300) và Trung tâm Vật lý lý thuyết (131)-PV)

PV: Sự ảnh hưởng của toán học Việt Nam đến toán học thế giới đã được chứng nghiệm?

Gs NVT: Trong một số chuyên ngành toán học thì chúng ta có để lại ảnh hưởng. Ví như ngành Tối ưu toàn cục mà GS Hoàng Tụy là cha đẻ. (GS Ngô Việt Trung được coi là một trong những GS đầu ngành thế giới về ngành đại số giao hoán. - PV) Có rất nhiều nhà toán học Việt Nam được mời đi giảng bài ở nước ngoài. Hơn thế nữa, một số nhà toán học Việt Nam còn được mời làm chủ tịch hay làm báo cáo mời tại các hội nghị chuyên ngành ở nước ngoài. Thông thường người ta chỉ mời những nhà toán học có những thành tựu nổi bật làm những việc này. Hàng năm Viện Toán tổ chức 4-5 hội nghị quốc tế có hàng trăm nhà toán học từ khắp các châu lục đến tham dự.

Đặc biệt là những người sau tôi một thế hệ, khoảng 10-15 năm. Thành công nhất đến nay là Ngô Bảo Châu, người đã từng hai lần đạt HCV thi Olympic toán quốc tế. Anh làm luận án TS với GS Laumon, người được phong Viện sĩ Pháp năm 2005, và bảo vệ TS năm 1997. Đầu năm 2004, Ngô Bảo Châu và GS Laumon đã làm nên “một quả bom tấn” khi công bố kết quả đột phá về Bổ đề cơ bản trong chương trình Langland, gây tiếng vang lớn trong giới toán học thế giới. Với kết quả này, anh và GS Laumon đã được tặng giải thưởng Clay danh giá, được mời làm giáo sư tại đại học Tổng hợp Pa-ri 11. Đầu năm nay, anh lại gây xôn xao khi giải quyết hoàn toàn Bổ đề cơ bản. Với những thành công này, Ngô Bảo Châu đã được Học viện nghiên cứu cấp cao Princeton của Mỹ, nơi tập trung rất nhiều nhà khoa học hàng đầu thế giới, mời sang làm việc dài hạn. Chúng ta có cơ sở hy vọng anh Ngô Bảo Châu được tặng thưởng một trong những giải cao quý nhất của toán học là giải thưởng Fields.

Nhiều người thế hệ này có những bài báo đăng trên ba tạp chí đứng đầu của toán học thế giới (Annals of Mathematics, Inventiones Mathematics, Journal of the American Mathematical Society) như Lê Tự Quốc Thắng (Đại học kỹ thuật Georgia, Mỹ), Đinh Tiến Cường (Đại học Paris , Pháp), Nguyễn Tiến Dũng (Đại học Toulouse, Pháp), Vũ Hà Văn (Đại học Rutgers, Mỹ). Những người này đều là các chuyên gia đầu ngành trong lĩnh vực nghiên cứu của họ.

Xin cảm ơn Giáo sư!

Thu Phương (Vietimes) thực hiện

OH! Ad làm nổi tên của anh Dũng lên wa trùi lun!!!

Hì, tự hào lắm mà Tui cũng ko ngờ thấy dc tên anh Dũng trong top này

Shuno.Fire đã viết:

Hì, tự hào lắm mà Tui cũng ko ngờ thấy dc tên anh Dũng trong top này

Cố lên! Rùi sao này sẽ có 1 nhóc nói : ''Hì, tự hào lắm mà Tui cũng ko ngờ thấy dc tên anh Khả trong top này "

chắc hok có phần tui òy , ủa mà sao bek ôg Dũng trường mình, trùng tên ùi sao

Có cái tên trường phía sao ấy!!! Trùng gì mà dữ za?????

>>>lonely<<< đã viết:

Shuno.Fire đã viết:

Hì, tự hào lắm mà Tui cũng ko ngờ thấy dc tên anh Dũng trong top này

Cố lên! Rùi sao này sẽ có 1 nhóc nói : ''Hì, tự hào lắm mà Tui cũng ko ngờ thấy dc tên anh Khả trong top này "

Cái này chắc phải 300 năm lẻ nữa... (Bất tri tam bách dư niên hậu, Thiên hạ hà nhân khấp Linh mập ?)

Cái này trùng tên thiệt đó. khnog6 là là con của thầy Quí trường mình đâu. Thầy Dũng này hiện đang dậy tại một truòng dai học nào đó trên thành phố.

Ủa thiệt hả Quý, sao quê vậy? ....

hôhoo, zui zyk Khả bị quê ùi, Linh mập cũg bị quê tuốt, mà ông đó là ai sao trùng hợp dữ zyk, có ai giới thịu cho tui bek ko?????

Kiếm lỗ chui!!! Ad we nhất!!! hok chịu sửa lại còn đỏ chét kìa...

Lẫn lộn là chuyên bình thường thôi mà. Chỉ vì họ tên quá giống nên đôi lúc nhầm. Chứ ra tiệm sách thất tên tác giả Nguyễn Tiến Dũng kế bên Nguyễn Văn Quí hay Nguyễn Lê Thống nhất gì đó thì là người chúng ta ngưỡng mộ. Còn thấy tên đó kế bên Đậu Thế Cấp hoặc mấy ông dạy đại học khác thì lộn rùi ( ông đó trặc ngoại tứ tuần rùi)

Thôi kệ để đỏ đi , mai mốt nhìn vô còn nhớ "ngày nào ta nhầm lẫn"